در تجارت بین‌الملل، رعایت استانداردهای بهداشتی یکی از مهم‌ترین الزامات برای صادرات و واردات کالاهایی است که با سلامت انسان، حیوان یا محیط‌زیست در ارتباط هستند. کشورهای مختلف، به‌ویژه در حوزه واردات مواد غذایی، دارویی، محصولات دامی یا کشاورزی، تنها زمانی اجازه ورود کالا را می‌دهند که از سلامت و ایمنی آن اطمینان حاصل کرده باشند. در این میان، گواهی بهداشت (Health Certificate) سندی حیاتی به‌شمار می‌آید که نقش کلیدی در تضمین این سلامت ایفا می‌کند.
اگر صادرکننده هستید یا قصد دارید کالاهایی را به ایران وارد کنید، آشنایی کامل با مفهوم گواهی بهداشت، نحوه دریافت آن، و نقش آن در فرآیند ترخیص کالا می‌تواند از بروز مشکلات قانونی، تأخیر در ترخیص و حتی مرجوع شدن محموله جلوگیری کند.
گواهی بهداشت چیست و چه کاربردی در صادرات دارد؟
گواهی بهداشت یا Health Certificate یک سند رسمی است که توسط مراجع بهداشتی کشور صادرکننده صادر می‌شود و نشان می‌دهد کالای صادراتی از نظر سلامت، بهداشت و ایمنی، مطابق با استانداردهای مورد تایید کشور واردکننده تولید یا بسته‌بندی شده است. این گواهی معمولاً برای کالاهایی صادر می‌شود که مصرف انسانی یا حیوانی دارند و مستقیماً بر سلامت عمومی تأثیر می‌گذارند.
در این گواهی اطلاعات مهمی درج می‌شود، از جمله:
• نوع کالا و ترکیبات آن
• مشخصات تولیدکننده یا صادرکننده
• شرایط نگهداری و حمل‌ونقل
• شماره سری ساخت، تاریخ تولید و انقضا
• نتایج آزمایش‌های بهداشتی و میکروبیولوژیک (در صورت نیاز)
داشتن این گواهی برای ترخیص کالا در گمرک کشورهای مختلف الزامی است و نبود آن ممکن است منجر به توقف یا حتی برگشت کالا شود. در برخی کشورها، گواهی بهداشت فقط برای گروه خاصی از کالاها درخواست می‌شود، اما در مواردی دیگر، برای تمام محصولات مرتبط با سلامت عمومی، ارائه آن اجباری است.
آیا همه کالاها به گواهی بهداشت نیاز دارند؟
کالاهای مشمول گواهی بهداشت:
• محصولات غذایی و خوراکی: انواع کنسرو، خشکبار، لبنیات، فرآورده‌های گوشتی، نوشیدنی‌ها و …
• محصولات کشاورزی تازه: میوه، سبزیجات، صیفی‌جات و غلات
• دام و طیور زنده یا فرآورده‌های دامی: گوشت، شیر، تخم‌مرغ، پوست و چرم
• گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی
• مواد اولیه دارویی و آرایشی-بهداشتی: که منشأ حیوانی یا گیاهی دارند
• مواد شیمیایی با کاربرد خوراکی یا آرایشی
کالاهایی که نیازی به گواهی بهداشت ندارند:
• محصولات صنعتی و ماشینی
• قطعات الکترونیکی
• پوشاک، کفش و محصولات نساجی
• فلزات و مواد معدنی فرآوری‌شده
توجه داشته باشید که مقررات کشور مقصد نیز در این زمینه بسیار مهم است. برخی کشورها حتی برای کالاهایی که معمولاً نیاز به گواهی بهداشت ندارند، ممکن است چنین گواهی‌ای را الزامی بدانند. بنابراین، پیش از ارسال کالا، صادرکننده باید حتماً با مقررات وارداتی آن کشور آشنا باشد.
چه سازمان‌هایی گواهی بهداشت صادر می‌کنند؟
صدور گواهی بهداشت برای کالاهای صادراتی، بسته به نوع کالا و کشور مبدا، توسط نهادهای بهداشتی و نظارتی مختلف انجام می‌شود. در ایران، سازمان‌ها و نهادهای زیر مسئول صدور این گواهی هستند:
۱. سازمان دامپزشکی کشور
برای کلیه فرآورده‌های دامی و طیور مانند گوشت، لبنیات، تخم‌مرغ، عسل، ماهی و سایر محصولات حیوانی، گواهی بهداشت توسط سازمان دامپزشکی صادر می‌شود. این گواهی معمولاً پس از معاینه بهداشتی محموله و تأیید شرایط نگهداری و حمل‌ونقل، ارائه می‌گردد.
۲. سازمان غذا و دارو (زیرمجموعه وزارت بهداشت)
برای محصولات دارویی، مکمل‌های غذایی، فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی، گواهی بهداشت توسط سازمان غذا و دارو صادر می‌شود. این نهاد، استانداردهای بین‌المللی را در بررسی کیفیت و ایمنی محصولات لحاظ می‌کند.
۳. وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات
برای محصولات کشاورزی، بذرها و گیاهان، گواهی بهداشت نباتی یا سلامت محصول توسط سازمان حفظ نباتات (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی) صادر می‌شود. این گواهی شامل بررسی آفات، بیماری‌ها و باقی‌مانده سموم کشاورزی است.
۴. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
در برخی موارد خاص، محصولات غذایی یا بهداشتی نیازمند بررسی‌های تکمیلی و اخذ تأییدیه از مراجع مختلف وزارت بهداشت هستند، به‌ویژه در شرایطی که حساسیت بالایی نسبت به سلامت عمومی وجود دارد.
۵. آزمایشگاه‌های مورد تأیید سازمان‌ها
• در برخی موارد، انجام آزمایش‌های تکمیلی در آزمایشگاه‌های معتبر برای صدور گواهی الزامی است.
• نمونه‌گیری، آزمون‌های شیمیایی، میکروبیولوژی و … انجام می‌شود تا سلامت کالا تأیید گردد.
❗ نکته مهم:
در برخی موارد، خریدار خارجی یا قوانین کشور مقصد ممکن است گواهی‌نامه‌ای خاص یا با فرمتی متفاوت از گواهی بهداشت عمومی درخواست کند. در این صورت صادرکننده باید هماهنگی لازم با نهاد صادرکننده ایرانی برای صدور گواهی سفارشی‌شده را انجام دهد.
مراحل دریافت گواهی بهداشت برای صادرات
فرآیند دریافت گواهی بهداشت برای صادرات ممکن است بسته به نوع کالا و سازمان صادرکننده متفاوت باشد، اما معمولاً شامل مراحل زیر است:
۱. ثبت درخواست رسمی
صادرکننده باید با مراجعه به نهاد ذی‌ربط (مانند سازمان دامپزشکی یا سازمان غذا و دارو)، فرم درخواست صدور گواهی بهداشت را تکمیل و ارسال کند. این کار اغلب از طریق سامانه‌های الکترونیکی مربوطه انجام می‌شود.
۲. ارائه مدارک لازم
مدارکی که معمولاً برای دریافت گواهی بهداشت موردنیاز هستند شامل موارد زیرند:
• فاکتور تجاری (Invoice)
• لیست بسته‌بندی کالا (Packing List)
• نتایج آزمایشگاه معتبر (در صورت نیاز)
• گواهی‌های تولید یا نگهداری کالا
• مجوز بهداشت داخلی
۳. بازرسی و نمونه‌برداری
کارشناسان نهاد صادرکننده به محل نگهداری کالا مراجعه می‌کنند و از محموله نمونه‌برداری انجام می‌دهند. این نمونه‌ها برای بررسی آلودگی، سلامت، رعایت ضوابط و تطابق با استانداردهای بین‌المللی به آزمایشگاه ارسال می‌شوند.
۴. صدور گواهی بهداشت
در صورت تأیید آزمایش‌ها و بازدیدها، گواهی بهداشت برای محموله صادر می‌شود. این گواهی معمولاً به زبان انگلیسی یا دوزبانه بوده و اطلاعاتی نظیر:
• نوع کالا
• وزن و تعداد
• شماره مجوز
• تاریخ صدور
• شرایط بهداشتی و حمل‌ونقل کالا
را شامل می‌شود.
۵. ارائه به گمرک کشور مقصد
پس از صدور، صادرکننده موظف است گواهی بهداشت را همراه سایر مدارک صادراتی، به گمرک کشور مقصد ارائه دهد. بدون این گواهی، بسیاری از کشورها اجازه ترخیص کالا را نمی‌دهند.
اهمیت گواهی بهداشت برای صادرات کالا به کشورهای مختلف
داشتن گواهی بهداشت در بسیاری از کشورها نه تنها یک الزام قانونی بلکه شرط ورود کالا به بازار است. این گواهی نقش حیاتی در اثبات ایمنی، سلامت و کیفیت محصول ایفا می‌کند. در ادامه، اهمیت این مدرک حیاتی را بررسی می‌کنیم:
۱. رعایت الزامات قانونی کشور مقصد
• اغلب کشورهای واردکننده، ورود کالاهای خوراکی، دارویی، بهداشتی و کشاورزی را مشروط به ارائه گواهی بهداشت معتبر می‌دانند.
• نبود این گواهی می‌تواند منجر به برگشت کالا، توقیف در گمرک یا حتی جریمه برای صادرکننده شود.
۲. افزایش اعتماد خریداران بین‌المللی
• خریداران خارجی، به‌ویژه شرکت‌های بزرگ، فقط با برندها یا تأمین‌کننده‌هایی همکاری می‌کنند که الزامات بهداشتی بین‌المللی را رعایت کرده باشند.
• داشتن گواهی بهداشت نشان‌دهنده رعایت استانداردهای جهانی است و جایگاه برند صادرکننده را ارتقا می‌دهد.
۳. تسهیل در ترخیص کالا از گمرک
• ارائه گواهی بهداشت معتبر به گمرک کشور مقصد، باعث تسهیل و تسریع روند ترخیص کالا می‌شود.
• در غیاب این مدرک، ممکن است فرآیند ترخیص طولانی، پرهزینه یا غیرممکن شود.
۴. حمایت از سلامت عمومی مصرف‌کنندگان
• هدف نهایی این گواهی، حفاظت از سلامت مصرف‌کنندگان است.
• این موضوع به‌ویژه در مورد صادرات مواد غذایی، دارویی یا آرایشی و بهداشتی بسیار حیاتی است.
اعتبار زمانی گواهی بهداشت و نیاز به ترجمه رسمی
مدت اعتبار گواهی بهداشت
گواهی بهداشت معمولاً دارای اعتبار زمانی مشخص است که بسته به نوع کالا، کشور صادرکننده، و الزامات کشور مقصد متفاوت خواهد بود. برای مثال:
• در مورد محصولات غذایی و کشاورزی، مدت اعتبار ممکن است از چند روز تا چند هفته باشد.
• در برخی کشورها، تاریخ صدور باید نزدیک به تاریخ ارسال محموله باشد تا از بروز نگرانی‌های بهداشتی جلوگیری شود.
صادرکنندگان باید همیشه قبل از بارگیری کالا، از اعتبار گواهی بهداشت اطمینان حاصل کنند و در صورت نیاز، برای دریافت نسخه جدید اقدام نمایند.
نیاز به ترجمه رسمی گواهی بهداشت
• بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای اروپایی و آسیای شرقی، ترجمه رسمی گواهی بهداشت به زبان رسمی آن کشور یا انگلیسی را الزامی می‌دانند.
• ترجمه باید توسط یک دارالترجمه رسمی انجام شود و در مواردی نیاز به تأییدیه وزارت امور خارجه یا سفارت کشور مقصد دارد.
• ترجمه ناصحیح یا ناقص این گواهی ممکن است منجر به رد شدن اسناد صادراتی در گمرک یا تأخیر در ترخیص شود.
مراحل دریافت گواهی بهداشت در ایران
دریافت گواهی بهداشت برای صادرات کالاهای مشمول، مستلزم طی کردن مراحل مشخصی است که تحت نظارت نهادهای مسئول، به‌ویژه سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو انجام می‌شود. در ادامه، مراحل کلی دریافت این گواهی را بررسی می‌کنیم:
1. شناسایی نیاز به گواهی بهداشت
پیش از هر چیز، صادرکننده باید بررسی کند که آیا کالای موردنظر مشمول دریافت گواهی بهداشت است یا خیر. این اطلاعات را می‌توان از طریق:
• استعلام از گمرک ایران
• بررسی قوانین کشور مقصد
• مشورت با شرکت‌های مشاوره بازرگانی یا دفاتر بازرگانی سفارتخانه‌ها
2. ثبت درخواست در سامانه‌های مربوطه
برای دریافت گواهی بهداشت، لازم است درخواست رسمی از طریق سامانه‌های آنلاین نهادهای ذی‌ربط ثبت شود، از جمله:
• سامانه سازمان دامپزشکی کشور برای محصولات دامی
• سامانه سازمان غذا و دارو برای محصولات غذایی، دارویی و آرایشی-بهداشتی
3. ارائه مدارک موردنیاز
مدارک لازم معمولاً شامل موارد زیر هستند:
• اطلاعات کامل صادرکننده و گیرنده
• اطلاعات فنی و بهداشتی کالا
• گواهی‌های قبلی مرتبط (در صورت وجود)
• فاکتور تجاری و لیست بسته‌بندی
• نتیجه آزمایشگاه (در صورت نیاز)
4. انجام بازدید و نمونه‌برداری
در بسیاری از موارد، کارشناسان نهاد صادرکننده گواهی به محل بسته‌بندی یا تولید مراجعه کرده و از کالا نمونه‌برداری می‌کنند. این نمونه‌ها برای بررسی در آزمایشگاه ارسال می‌شوند تا از سلامت کالا اطمینان حاصل شود.
5. صدور گواهی بهداشت
در صورت تأیید نتایج آزمایشگاهی و تطابق کالا با استانداردهای بهداشتی کشور مقصد، گواهی بهداشت صادر می‌شود. این گواهی معمولاً دارای کد رهگیری، مهر رسمی و امضای مرجع صادرکننده است.
6. دریافت نسخه فیزیکی یا الکترونیکی
برخی از گواهی‌ها به‌صورت فیزیکی چاپ و تحویل داده می‌شوند، در حالی که برخی دیگر از طریق سامانه به‌صورت فایل الکترونیکی صادر شده و قابل دانلود هستند.
نکات کلیدی درباره گواهی بهداشت صادراتی
گواهی بهداشت یکی از اسناد حیاتی در فرآیند صادرات کالاهای غذایی، دارویی، دامی و بهداشتی است که هدف اصلی آن، تضمین سلامت عمومی و رعایت الزامات بهداشتی کشور مقصد می‌باشد. نبود این گواهی می‌تواند منجر به توقف ترخیص کالا، برگشت خوردن محموله یا حتی جریمه‌های قانونی شود.
نکات مهم:
• قبل از صادرات، الزامات کشور مقصد را دقیق بررسی کنید.
• فرآیند دریافت گواهی ممکن است زمان‌بر باشد؛ برنامه‌ریزی مناسب داشته باشید.
• همکاری با شرکت‌های مشاوره بازرگانی یا کارشناسان صادرات، ریسک خطا را کاهش می‌دهد.
• حتماً نسخه رسمی گواهی بهداشت را به همراه سایر مدارک صادراتی، ضمیمه محموله خود کنید.
صادرکنندگان موفق کسانی هستند که نه‌تنها بر بازار هدف، بلکه بر جزئیات فنی و مقرراتی صادرات نیز اشراف کامل دارند. دریافت گواهی بهداشت، گامی ضروری برای صادرات حرفه‌ای و بدون ریسک است.
اگر در مسیر صادرات یا واردات به ایران به راهنمایی، مشاوره یا خدمات تخصصی نیاز دارید، مجموعه بازرگانی دوراندیشان روحان با تجربه گسترده در امور بین‌المللی و بازرگانی، آماده همراهی شماست.
📩برای دریافت مشاوره رایگان یا آغاز همکاری، همین حالا با ما تماس بگیرید.
